ווי זאָגט מען נשוי טויף יידיש?

[קאַטאָוועס]

ווי זאָגט מען נשוי טויף יידיש?

 

[קאַטאָוועס]

טויף = אויף

 

[grinberg]

א חתונה´געהאטער

ביידיש מקורי הייתי אומר ´פערבונדענער´ מלשון ´זיווג´ - אבל זה הצעה שלי

 

[קאַטאָוועס]

אַ גרויסע דאַנק

 

[fanti]

חתונה "פארהיירעט" או דומה לזה

 

[שקטני]

נשוי איז אגיפיינגענער

ביימיר קומט אויס אז נשוי איז אגיפיינגענער-דאס זאג איך פון מיין ניסיון.

 

[מנקלה]

און וואס איז געהייראט?

 

[ייִדישיסט]

אַ קינדער-מאַכער (סתאאאם)

איז דער ארץ-ישׂראלדיקער ייִדיש זאָגט מען "אַ יונגערמאַן", און דאָס שיידט אים אָפּ פֿון "אַ בחור" – איינער וואָס האָט נאָך נישט חתונה געהאַט. אין דער קלאַסישער ייִדיש, האָט מען פּשוט געזאָגט "אַ מאַן" פֿאַר אַ חתונה געהאַטער, און אויך הײַנט צונט מען דעם אויסדריק ("ביטוי") פֿאַר חתונה געהאַטע. עס זענען דאָ נאָך נעמען: באַווײַבטער, פֿארהײַראַטער, פּרנסה-געבער. וואָס איז מער אינטערעסאַנט איז דאָס וואָרט "פֿאַרקנַסט", ווער ווײסט וואָס דאָס מיינט און פֿון וואַנעט קומט שטאַמט דער וואָרט (מה השורש שלו).

 

[מנקלה]

א דאנק פאר די ענטפער מיין ענטפער

צו דיין רעטענישאיז: "פארקנסט" איז "ארוס". דאס קומט, אזוי מיין איך, פון "פארקנעכטיקונג"="שיעבוד, עבדות". און דארפסט מיך מוחל זיין, איך ניץ דאס צאנין´ס ווערטערבוך...

 

[ייִדישיסט]

לגבי דעם מקור ביסטו נישט גערעכט

 

[מנקלה]

נו?????? וואס איס די ענטפער?

 

[ייִדישיסט]

1..2.. 3.. אַ ביסל געדולד ../images/Emo16.gif

 

[מנקלה]

נאך איין זאך: איך וויל פרעגן צי

איר ווייסט נאך פאלן וואס מעניצט אנדערער ווערטער וועגן דאס זעלבע באצייכנטער. איך האב געברענגט צום ביישפיל דאס ווארט "רצפה": ביי מיינע עלטערן שטוב האב איך געהערט צווי ווערטער. דער טעטע מיינע האט געזאגט "פאדליגע" (עס קומט פון פויליש), און די מאמע זאגט "בריק" (פון רומעיניש). איך האב געפינען ביידע ווערטער אין ווערטער בוך. לאז ארויס דאס וואס מעזאגט "איך", "יאך" און אזוי וואטער פאר די ווארט "אני". דאס, אזוי מיין איך, איז נא א פאל פון אויסדרוק. איך מיין גאנץ אנדערע ווערטער, אזוי ווי אין מיין ביישפיל. איך האב נאך איין זאך וואס שטערט מיך אביסל, אבער איך בעט פון פאראויס א דערלויבעניש צו ברענגן דאס אהער. דאס האט א באציעונג צום דאס וואס איך האב באמערגט אז א סאך פון די פריינד דא זענען "יוצאים בשאלה" כנגד דעם עניין פון "חוזרים בתשובה". איך וויל נישט באליידיקן אדער צושטיין צו עמעצן. לאז מיך וויסן. דערוויל ויינש איך אייך אלע א גוטע און בארואיקטער נאכט.

 

[מנקלה]

אוי, איך האב נאך א זער גוט ביישפיל:

דאס ווארט "עכשיו": דער טאטע האט געזאגט "יעצט". איך ווייס אז א סאך נוצן דאס ווארט "איצט", אין די "רומינישע" זאט פון משפחה פלעגן מיינע מומעס און פעטערס זאגן "אצינדעט". נו, ווער האט נאך א פאר א זאלעכע?

 

[בן אהרון]

יעצט =איצט

אצינדעט, מיד. יעצט, עכשיו. גם בעברית קיים ההבדל. יש באידיש כמה ניבים, זה משנה , את צורת הביטוי, וממילא את צורת הכתיב.

 

[יואב צורי]

המילה דודה למשל../images/Emo124.gif

יש אומרים טאנטע ויש אומרים מומע

 

[יואב צורי]

המילה מרק יש אומרים יוהך או זופ

 

[מנקלה]

מיין מאמע זאגט אז יאוך איז "מרק צח"

למשל, יאוך מיט לאקשן (מרק עוף), און זופ איז די אנדערע מינים...

 

[ייִדישיסט]

בהחלט אפשרי ששניהם נכונים

איצט ויעצט, נכונים שניהם, לעומת זאת אי אפשר להשתמש במילה "יאַך" במקום "איך". לא כל פעם שיש אקצענט ("מבטא") שונה אפשר גם לכתוב כמו האקצנט הזה. כאשר קבעו את ה"יידיש" הסטנדרטית, ה"כּלל-שפּראַך", כמו שקוראים לזה, השתמשו בצורה הנפוצה ביותר של המילה, כי רצו שרוב העם היהודי יבין את המילה הזאת ולא רק מיעוט פרובינציאלי.

 

[בן אהרון]

זאל די פאדליקע

זיין (מ)בריק מיט פו(י)ליש? אין אידיש, א בריק איז אין עברית ´גשר´ יאך =איך איז נאר אקצענט נישט מער. יוצאים בשאלה, חוזרים בתשובה. חילוניים. אבי זיי רעדן אידיש.